Co to jest łaska?

Zbawienie możemy otrzymać, jeżeli spełniamy wolę Boga i zachowujemy Jego przykazania. Ażebyśmy to mogli uczynić, Bóg udziela nam ze swej strony pomocy, czyli obdarza nas swą łaską.

Zobacz też:

Definicja z leksykonu :.

Według Pisma Świętego :.

Według Katechizmu Kościoła Katolickiego :.

Pan Bóg daje ludziom różne dary. Jednych, jak np. zdrowia, pokarmu, odzienia, potrzebujemy dla ciała, innych, jak pamięci, zdolności, dla duszy. Te wszystkie dary, które są potrzebne lub pożyteczne dla życia ziemskiego, czyli doczesnego, nazywamy darami przyrodzonymi lub naturalnymi.

Obok tych darów naturalnych istnieje jeszcze inny dar Boży, który służy do tego, byśmy mogli osiągnąć szczęście, czyli zbawienie wieczne w niebie. Pan Bóg udziela go naszej duszy w sposób dla nas niewidzialny. Naszymi siłami nie możemy tego daru osiągnąć, ani wysłużyć naszymi dobrymi uczynkami. Bóg udziela go ludziom ze względu na zasługi Jezusa Chrystusa. Zbawiciel przebłagał Boga swym życiem, męką i śmiercią wysłużył dla wszystkich ludzi ten wielki dar Boży. Ten niewidzialny, czyli wewnętrzny dar, niezasłużony, nadprzyrodzony, który nam Pan Bóg daje dla zasług Jezusa Chrystusa, aby nas zbawić, nazywamy łaską Boską.

Łaska Boska jest dwojaka: uczynkowa i uświęcająca.

Łaska uczynkowa

Łaska uczynkowa jest to pomoc, której Bóg udziela człowiekowi do nawrócenia się z grzechów, do spełniania dobrych uczynków, do zwyciężania pokus, do wytrwania w dobrym aż do końca życia.
Nawrócenie grzeszników odbywa się w sposób następujący: najpierw Bóg daje grzesznikowi łaskę uczynkową, zachęca go i pomaga mu, aby pomyślał o tym, że źle zrobił, gdy grzeszył, a także, by pragnął się poprawić, aby się modlił, unikał nowych grzechów i spełniał dobre uczynki. Jeżeli grzesznik nie odrzuca tego wezwania Bożego, jeżeli żałuje za grzechy i przyjmie sakrament chrztu lub pokuty i pojedniania, wówczas Bóg przebacza mu grzechy i czyni jego duszę czystą i świętą.

Bóg pomaga człowiekowi swą łaską uczynkową, by lepiej i dokładniej poznał wolę Bożą, czyli oświeca jego rozum. Bóg wzmacnia też wolę człowieka, aby łatwiej mógł odrzucić pokusy do grzechu, by stale i wytrwale wykonywał dobre uczynki. Bóg pomaga nam zwłaszcza, byśmy w ostatniej chwili życia wytrwali w dobrym i uzyskali łaskę dobrej, szczęśliwej śmierci. Dobre uczynki, które wykonujemy z pomocą łaski uczynkowej, nazywamy uczynkami nadprzyrodzonymi.

Człowiek nie może własną siłą spełniać uczynków nadprzyrodzonych i nie może się zbawić bez pomocy łaski Bożej. „Beze mnie nic uczynić nie możecie” (J 15, 5), uczy wyraźnie Pan Jezus.
Bóg chce nas jednak wszystkich zbawić, dlatego udziela nam wszystkim tyle łaski, że możemy się zbawić przy jej pomocy. „Bóg chce, aby wszyscy ludzie byli zbawieni i przyszli do uznania prawdy”, zapewnia Pismo Święte.

Bóg jest Panem swych łask i darów: podobnie jak daje jednym więcej zdrowia, siły, zdolności, a innym mniej obficie, tak samo udziela jednym obficiej swych łask, a innym mniej. Zwykle daje Bóg więcej łask tym ludziom, którzy z nich korzystają i spełniają z pomocą łaski dobre uczynki, a mniej tym, którzy lekceważą i marnują łaski Boże.

Pan Bóg nie zmusza nas swą łaską, byśmy czynili dobrze. Człowiek ma wolną wolę: może korzystać z pomocy Bożej, czynić dobrze i zbawić się, ale może też zmarnować nawet największą łaskę Bożą i grzeszyć na swoje nieszczęście.

Łaska uświęcająca

Łaska uświęcająca jest to dar Boży, który naszą duszę oczyszcza z grzechów ciężkich, czyni ją piękną i świętą. Łaska uświęcająca podnosi człowieka do godności dziecka Bożego. Kto trwa w łasce Bożej, jest przyjacielem Boga, a kto wytrwa w stanie łaski do końca życia, uzyska z pewnością zbawienie wieczne. Pismo święte porównuje łaskę uświęcającą z piękną szatą godową, ze źródłem wody, które tryska na żywot wieczny, nazywa ją życiem duszy. Łaska uświęcająca jest to życie Boże w człowieku. Dla lepszego zrozumienia czym jest to życie, Pan Jezus posłużył się następującym podobieństwem: „Ja jestem krzewem winnym, wy — latoroślami. Kto trwa we Mnie, a Ja w nim, ten przynosi owoc obfity" (J 15, 5).

Pierwsi rodzice otrzymali od Boga łaskę uświęcającą jako najważniejszy dar dla swej duszy, ale utracili ją przez grzech pierworodny.

Łaskę uświęcającą otrzymujemy przez sakrament chrztu oraz sakrament pokuty i pojednania. Powinniśmy starać się zachować ten skarb przez całe życie. Im więcej, jako dzieci Boże staramy się być coraz milszymi Bogu, tym bardziej miłuje nas Bóg, pomnaża w nas łaskę uświęcającą, czyni duszę naszą coraz czystszą i piękniejszą.

Przez dobre uczynki, które wykonujemy w stanie łaski uświęcającej, zasługujemy na niebo, dlatego nazywamy takie uczynki zasługującymi. Trzeba jednak pamietać, że w znaczeniu ściśle prawnym nie istnieje zasługa ze strony człowieka względem Boga. Nierówność między Nim a nami jest niezmierna, ponieważ wszystko otrzymaliśmy od Niego jako naszego Stwórcy.

Człowiek traci łaskę uświęcającą tylko przez grzech ciężki. Gdy utraci łaskę uświęcającą, może i powinien ją odzyskać przez godne przyjęcie sakramentu pokuty lub przez żal doskonały.
Ze wszystkich darów Bożych, Jego łaska jest darem największym i najważniejszym. Trzeba się modlić o łaskę Bożą, szanować ją, unikać starannie sposobności do grzechu, a tym bardziej strzec się każdego grzechu, zwłaszcza ciężkiego. Trzeba się starć, by przez dobre uczynki, modlitwę i częste i godne przyjmowanie sakramentów świętych pomnażać i umacniać w sobie łaskę uświęcającą.

Do zapamiętania:

Łaska Boża jest to dar wewnętrzny i nadprzyrodzony, który Bóg daje człowiekowi ze względu na zasługi Pana Jezusa, aby nas zbawić.

Łaską uczynkową nazywamy tę łaskę Bożą, która pomaga spełniać uczynki potrzebne do zbawienia.

Łaską uświęcającą nazywamy tę łaskę Bożą, która duszę człowieka oczyszcza, uświęca, czyni ją piękną i podnosi nas do godności dzieci Bożych.

Uczynkami zasługującymi nazywamy dobre czyny, wykonane w stanie łaski uświęcającej.

Definicja z leksykonu teologicznego

ŁASKA - Każdy nie zasłużony dar lub pomoc darmo i z miłości udzielone przez Pana Boga, ale przede wszystkim dar najważniejszy, mianowicie zbawienie w Chrystusie przez wiarę (Rz 3, 21-26; 4, 13-16,25; Ef 2,5-8), jest to bowiem łaska, której Bóg chce udzielić wszystkim ludziom (l Tm 2,4-6). Pełnia łaski Chrystusowej (J l, 16-17) daje nam nowe narodzenie (J l, 13; 3, 3; l P l, 3-5) i dar Ducha Świętego (Rz 5,5) sprawiający, że się stajemy przybranymi dziećmi Bożymi (Rz 8, 14-16) i członkami Ciała Chrystusowego (l Kor 12, 27). Udzielanie się Boga (zwane często „łaską nie stworzoną”) oznacza przebóstwienie naszego ludzkiego życia i podnosi nas na nowy i nie zasłużony stopień stosunków stworzenia ze Stwórcą, przekształca ludzką naturę („łaska stworzona”) i uprzedza przyszłe życie w niebie. Od samego początku chrześcijanie uznawali szczególną rolę sakramentów w życiu łaski. Na przykład dzięki sakramentowi chrztu św. Otrzymujemy przebaczenie grzechów, zostajemy usprawiedliwieni i uświęceni (l Kor 6, 9-11).

(za „Leksykonem pojęć teologicznych i kościelnych”) Według Pisma Świętego

SENS SŁOWA „ŁASKA”

Słowo „charis” — łaska, nie jest czystym tworem chrześcijaństwa; istnieje ono także w Starym Testamencie. Ale to Nowy Testament ustalił sens tego słowa i nadał mu właściwe rozmiary, posługując się nim zarówno przy określeniu nowej ekonomii, ustanowionej przez Jezusa Chrystusa, jak i przy przeciwstawieniu jej dawnej ekonomii: tamta opierała się na Prawie, ta zaś ma za podstawę łaskę (Rz 6, 14 n; J l, 17).

Łaska to dar Boży, który zawiera w sobie wszystkie inne dobrodziejstwa — te, które pochodzą od Syna Bożego (Rz 8, 32) — ale nie przedmiot tego daru. Jest to dar promieniujący hojnością Jego Dawcy, obejmującego swoją dobrocią całe stworzenie, które ten dar otrzymuje. Bóg dając, powoduje się łaską, a ten, kto otrzymuje Jego dar, znajduje u Boga łaskę i upodobanie.

Godne uwagi jest to, że zarówno w języku hebrajskim, jak w greckim — podobnie zresztą w języku polskim — słowo „łaska” oznacza źródło daru, gdy chodzi o tego, który daje, oraz konsekwencje daru dla tego, który go otrzymuje. Dlatego też najwyższy dar Boga nie jest tak całkowicie obcy owej wzajemności, wskutek której ludzie jednoczą się między sobą. Dzięki niej również istnieją pewne więzy pomiędzy Nim a nami, uwydatniające Jego obraz w nas. Hebrajskie słowo hen oznacza w pierwszym rzędzie dobrodziejstwo, łaskawość nie zasłużoną ze strony jakiejś wysoko postawionej osobistości, a potem dowód konkretny tej łaskawości, dany przez tego, który wyświadcza łaskę, i odbierany przez tego, który otrzymuje i znajduje łaskę; oznacza wreszcie pewien wdzięk, sprawiający, że osoba posiadająca go pociąga ku sobie i wskutek tego doznaje ludzkiej łaskawości. Otóż rzecz się ma zupełnie inaczej, gdy chodzi o greckie „charis”. Słowo to oznacza przede wszystkim pewien powab, promieniujący z każdego piękna; określa się nim również oddziaływanie o charakterze bardziej wewnętrznym ze strony dobra; wreszcie oznacza ono dary, które stanowią dowód łaskawości i hojności.

ŁASKA W EKONOMII STAREGO PRZYMIERZA

Objawiona i dana przez Boga w Jezusie Chrystusie łaska jest obecna już w Starym Testamencie jako obietnica i jako nadzieja. Pod różnymi postaciami i niejednakowo nazywana, lecz zawsze łącząca Boga jako dawcę z człowiekiem, jej odbiorcą, łaska pojawia się co chwila w Starym Testamencie.

Chrześcijański sposób odczytywania Starego Testamentu, zaprezentowany np. w Liście św. Pawła do Galatów, polega na odnalezieniu już w starej ekonomii czynów i rysów charakterystycznych dla Boga łaski.

Łaska w Bogu

Bóg sam określił siebie w sposób następujący: „Jahwe, Bóg miłosierny i litościwy, cierpliwy, bogaty w życzliwość i wierność” (Wj 34, 6). Łaska w Bogu jest równocześnie miłosierdziem pochylającym się nad nędzą (hen), hojną wiernością względem wyznawców Boga (hesed), mocą niewzruszoną zobowiązań Bożych (emet), przylgnięciem serca i całej istoty do tych, których się kocha (rahamim), sprawiedliwością niewyczerpaną (sedeq), będącą w stanie zapewnić wszystkim stworzeniom pełnię ich praw i wypełnić wszystkie ich pragnienia. Owocem łaski Bożej jest to, że Bóg może być pokojem i radością swoich wyznawców: „Boże, jak cenna jest Twoja łaska! Synowie ludzcy chronią się w cieniu Twych skrzydeł: sycą się obfitością domu Twojego, poisz ich potokiem Twoich rozkoszy” (Ps 36, 8 nn), bo „łaska Twoja jest lepsza nad życie” (63, 4). Życie, dobro cenniejsze od wszystkich skarbów, blednie wobec doświadczeń hojności Bożej, tego niewyczerpanego źródła. Łaska Boża może więc być życiem bogatszym i pełniejszym niż wszystkie nasze doświadczenia.

Przejawy łaski Bożej

Dobroć Boga rozlewa się na wszelkie ciało (Syr l, 10); Jego łaska nie jest skarbcem zazdrośnie strzeżonym. Lecz znakiem najbardziej dosadnym tej dobroci jest wybranie Izraela. Jest to inicjatywa całkowicie darmowa, nie dająca się wytłumaczyć żadną zasługą ze strony narodu wybranego: żadnymi wartościami tego narodu ani jego wielkością (Pp 7, 7), ani dobrym postępowaniem (9, 4), ani „siłą jego ramienia” (8, 17), lecz „tylko i wyłącznie tym, że Jahwe was umiłował i chce wam dochować przysięgi danej ojcom waszym” (7, 8; por. 4, 37). Jedno tylko tłumaczy takie właśnie początki Izraela: łaska Boga wiernego przymierzu i swej miłości (7, 9). Symbolem tej łaski jest ziemia, którą Bóg daje swemu ludowi, „kraj potoków i źródeł” (8, 7), „pagórków i dolin zraszanych deszczem” (11,11), „miasta wielkie i bogate, których nie budowałeś... domy pełne wszelkich dóbr, których nie zbierałeś, wykopane studnie, których ty nie kopałeś” (6, 10 n).

Ta bezinteresowność Boga nie jest pozbawiona swoistego celu; nie jest wyrzuceniem na ślepo dóbr, z którymi ich Posiadacz nie wie, co czynić. Wybranie ma na celu przymierze. Łaska, mocą której Bóg wybiera i obdarza swymi dobrami, jest gestem rozpoznania: wiąże się z tym, kogo wybiera, oczekując od niego odpowiedzi w postaci wdzięczności i miłości. Tak właśnie naucza Księga Powtórzonego Prawa (Pp 6, 5. 12 n; 10, 12 n; 11, 1). Łaska Boża pragnie partnerów, domaga się wymiany, wspólnoty.

Łaska Boża nad wybranymi Boga

Termin „błogosławieństwo” wyraża najlepiej skutek wywołany w człowieku przez dobroć Bożą. Błogosławieństwo — to coś o wiele więcej niż zewnętrzna opieka. W tym, który je otrzymuje, podtrzymuje ono życie, radość, pełnię sił. Doprowadza ono do osobistego spotkania Boga ze stworzeniem; sprawia, że spoczywają na człowieku wejrzenie, uśmiech Boży oraz blask Jego oblicza i Jego łaski (hen, Lb 6, 25). Ten związek ma w sobie coś życiodajnego i graniczy z samą mocą stwórczą Boga. Do ojca należy błogosławić. Jeżeli tedy historia Izraela jest jednym pasmem błogosławieństw obejmujących wszystkie narody (Rdz 12, 3), to dlatego, że Bóg jest Ojcem i że On właśnie kształtuje przeznaczenie swoich dzieci (Iz 45, 10 nn). Łaska Boga — to miłość Ojca. Ona właśnie rodzi synów. Ponieważ zaś to błogosławieństwo pochodzi od Boga, który jest święty, dlatego też i związek, jaki ono ustanawia pomiędzy Bogiem a Jego wybranymi, jest konsekracją. Wybranie jest wezwaniem do świętości i obietnicą życia uświęconego (Wj 19, 6; Iz 6, 7; Kpł 19, 2).

Lecz Izrael nie chciał się zdobyć na tę synowską odpowiedź i na ową konsekrację życia i serca (por. Oz 4, l n; Iz l, 4; Jer 9, 4 n). „Jak studnia świeżą wodę zachowuje, tak Jeruzalem chowa w świeżości swą złość” (Jer 6, 7; por. Ez 16, 20). Dlatego postanowił Bóg dokonać w człowieku tego, do czego człowiek jest absolutnie niezdolny, sprawiając równocześnie, że człowiek sam będzie się czuł wykonawcą takiego dzieła. Z Jerozolimy zepsutej uczyni on miasto sprawiedliwości (Iz l, 21-26), z serc na wskroś opornych (Jer 5, l nn) uczyni serca nowe, zdolne do poznawania (Oz 2, 21; Jer 31, 31). Będzie to dzieło Jego Ducha (Ez 36, 27) i zarazem przyjście na świat Jego własnej sprawiedliwości (Iz 45, 8. 24; 51, 6).

Dalszy ciąg na następnej stronie
ŁASKA BOŻA OBJAWIŁA SIĘ W JEZUSIE CHRYSTUSIE

Przyjście na świat Jezusa Chrystusa ukazuje, jak daleko może się posunąć Bóg w swej dobroci: aż do oddania nam swego własnego Syna (Rz 8, 32). Źródłem tego niezwykłego gestu są dobroć, wierność i miłosierdzie, którymi Jahwe posłużył się, by określić siebie samego, i którym Nowy Testament nada specyficzne miano łaski (charis). Życzenie łaski Bożej (prawie zawsze połączone z życzeniem pokoju; wielkiemu życzeniu żydowskiemu towarzyszył zatem typowo grecki ideał łaski, „charis”) rozpoczyna prawie wszystkie listy apostolskie i pokazuje, że dla chrześcijanina łaska jest darem w pełnym znaczeniu tego słowa; jest darem, który streszcza w sobie wszelkie działanie Boga i to wszystko, czego moglibyśmy życzyć naszym braciom.

W osobie Chrystusa ,,przyszła do nas łaska i prawda” (J l, 17); ujrzeliśmy je (l, 14) i zaraz rozpoznaliśmy Boga w Jego Synu jednorodzonym (l, 18). Podobnie jak poznaliśmy, że „Bóg jest miłością” (l J 4, 8 n), tak też patrząc na Jezusa Chrystusa łatwo poznajemy, że Jego działanie jest łaską (Tt 2, 11; por. 3, 4).

Chociaż w tradycji ewangelijnej, z której korzystali trzej synoptycy, nie ma słowa „łaska”, to jednak jest pełna świadomość tej rzeczywistości. Dla tej tradycji również Jezus jest najwyższym darem (Mt 21, 37 paral.), danym nam przez Ojca (26, 28). Wrażliwość Jezusa na nędzę ludzką, Jego wzruszenia na widok cierpień wyrażają zresztą dobroć i miłosierdzie, za pomocą których określał siebie samego Bóg Starego Testamentu. Święty Paweł zaś zachęcając Koryntian do hojności, przypomina im łaskę (charis) Jezusa Chrystusa, „który będąc bagaty, dla was stał się ubogim” (2 Kor 8, 9).

DARMOWOŚC ŁASKI

Jeżeli łaska Boża jest tajemnicą odkupienia, to jest to tajemnica bardzo konkretna. Każdy chrześcijanin (Rz 12, 6; Ef 6, 7) i każda społeczność chrześcijańska otrzymują ją i nią żyją. Kościoły Macedonii dostąpiły łaski hojnej dobroci (2 Kor 8,l n; por. Rz 15,26); Filipianie zostali dopuszczeni do udziału w łasce apostolatu (Flp l, 7; por. 2 Tym 2, 9); łaska ta tłumaczy także całą działalność Pawła (Rz l, 5; por. l Kor 3,10; Gal l,15; Ef 3,2).

Poprzez różnorodność charyzmatów wyłania się wybór pochodzący od Boga, wcześniejszy od wszelkich decyzji człowieka (Rz l, 5; Gal l, 15). Wybór ten wprowadza w sferę zbawienia (Gal l, 6; 2 Tym l, 9) i powołuje do specjalnej misji (l Kor 3, 10; Gal 2, 8 n).

Niczym nie zasłużony od samego początku charakter wybrania (Rz 11, 5) zostawi swoje piętno na całym życiu chrześcijanina. Zbawienie jest darem Bożym, a nie zapłatą suponującą zasługę w postaci wysiłku człowieka (Rz 4. 4); inaczej „łaska nie byłaby łaską” (11, 6). Gdyby zbawienie należało się z tytułu jakichś praktyk, to łaska nie posiadałaby już więcej swego przedmiotu, ,,wiara straciłaby znaczenie, a obietnica pozostałaby bez skutku” (4,14). Jedynie wiara w obietnice respektuje prawdziwy charakter dzieła Bożego, do którego istoty należy to, że jest przede wszystkim łaską.

Tym, co podwaja niejako darmowość wybrania, są warunki konkretne, w których się ono dokonało. Otóż Bóg wybrał tego, który był Jego nieprzyjacielem, ułaskawił potępionego: „Kiedyśmy byli słabymi... grzesznikami... nieprzyjaciółmi Boga” (Rz 5, 6-10), nie będącymi w stanie wydostać się z grzechu, wtedy „zostaliśmy pojednani z Bogiem przez śmierć Jego Syna” (5, 10). Łaska Boża nie ogranicza się przy tym do ocalenia nas od śmierci przez uiszczenie pewnego długu (3, 24; Ef 2, 5); w swej hojności przekracza ona wszelkie granice. Tam, gdzie pojawia się grzech, w jeszcze większym stopniu ukazuje się łaska (Rz 5, 15-21); otwiera ona bez reszty dostęp do niewyczerpanych bogactw dobroci Bożej (Ef l, 7; 2, 7) i spływa na ludzi bez miary (2 Kor 4, 15; 9, 14; por. l Kor l, 7). Skoro Bóg wydał za nas własnego Syna, „jakże miałby nam wraz z Nim i wszystkiego nie darować?” (Rz 8, 32).

PŁODNOŚĆ ŁASKI

Łaska Boża „nie jest bezpłodna” (l Kor 15, 10). Ona sprawia, że wiara rodzi uczynki, że spełnia swoje zadanie (l Tes l, 3; 2 Tes l, 11), „że jest czynna poprzez miłość” (Gal 5, 6) i że wydaje owoce (Kol l, 10) w postaci „dobrych czynów, które Bóg z góry przygotował, abyśmy je pełnili” (Ef 2, 10). Łaska jest u apostołów źródłem niewyczerpanym energii (Dz 14, 26; 15, 40); dzięki niej Paweł jest tym, czym jest, i czyni to, co czyni (l Kor 15, 10); wszystko, czym Paweł jest w głębi swego jestestwa — to właśnie dzieło tej łaski.

Ponieważ łaska jest podstawą przemiany i działania człowieka, domaga się ona ustawicznej współpracy. „Oddani posługiwaniu... nie upadamy na duchu” (2 Kor 4, 1), ciągle zatroskani o to, by „ulegać łasce” (l, 12) i odpowiadać na jej działanie (Rz 15, 15; por. Flp 2, 12 n). Łaski nigdy nie brakuje, zawsze jej wystarcza, choćby to był czas największego utrapienia; wtedy nawet ukazuje się ona z całą swą mocą (2 Kor 12, 9).

Łaska daje też początek nowemu istnieniu (J 3, 3 nn), istnieniu w Duchu Świętym, który ożywia synów Bożych (Rz 8, 14-17). To istnienie jest często przedstawiane przez Pawła w kategoriach jurydycznych, które lepiej uwydatniają rzeczywistość ekonomii chrześcijańskiej, ustanowionej przez łaskę. Chrześcijanin „jest powołany w łasce” (Gal l, 6), „trwa w łasce” (Rz 5, 2), żyje pod panowaniem łaski (5, 21; 6, 14). Lecz to istnienie jest nie tylko pewnym stanem faktycznym, sytuacją jurydyczną ustaloną przez jakąś władzę; jest ono życiem w pełnym znaczeniu tego słowa, życiem tych, którzy „wrócili ze stanu śmierci” i żyją życiem nowym z Chrystusem zmartwychwstałym (Rz 6, 4. 8. 11. 13). Mając za punkt wyjścia inne horyzonty, doświadczenia Pawłowe stykają się z tym, co przeżywał Jan: łaska Chrystusa jest darem życia (J 5, 26; 6, 33; 17, 2).

To odczucie życia jest odczuciem obecności Ducha Świętego. Ekonomia łaski to ekonomia Ducha Świętego (Rz 6, 14; 7, 6); człowiek uwolniony od grzechu przynosi owoce uświęcenia (6, 22; 7, 4). Duch Święty, który jest darem Bożym w pełnym tego słowa znaczeniu (Dz 8, 20; 11, 17), „wspiera swym świadectwem naszego ducha” (Rz 8, 16) wskutek niewątpliwego stwierdzenia, że łaska czyni z nas rzeczywiście synów Bożych, którzy są w stanie nazywać naszego Ojca imieniem „Abba”. Oto Usprawiedliwienie, którego dokonała łaska (Rz 3, 23 n). Sprawia ono, że możemy być wobec Boga dokładnie tym, czego On po nas się spodziewa: dziećmi wobec Ojca (Rz 8, 14-17; l J 3, l n). Tak więc odkrywając w łasce Bożej źródło wszystkich czynów Boga, chrześcijanin przybiera też właściwą postawę wobec innych ludzi, zdobywa się na dumę autentyczną, która nie jest chlubieniem się ze wszystkiego, co się posiada, lecz z tego, że wszystko otrzymało się od Boga, a w pierwszym rzędzie sprawiedliwość. Paweł bardzo chętnie łączy razem słowa „duma” i „łaska” (Rz 4, 2nn; 5, 2 n; 2 Kor 12, 9; por. Ef l, 6). Dzięki łasce Bożej człowiek potrafi być sobą.

(za „Słownikiem teologii biblijnej”) Według Katechizmu Kościoła Katolickiego

1996 Nasze usprawiedliwienie pochodzi z łaski Bożej. Łaska jest przychylnością, darmową pomocą Boga, byśmy odpowiedzieli na Jego wezwanie: stali się dziećmi Bożymi (Por. J 1,12-18), przybranymi synami (Por. Rz 8,14-17), uczestnikami natury Bożej (Por. 2 P 1,3-4) i życia wiecznego (Por. J 17,3).

1997 Łaska jest uczestniczeniem w życiu Boga; wprowadza nas w wewnętrzne życie Trójcy Świętej. Przez chrzest chrześcijanin uczestniczy w łasce Chrystusa, Głowy swego Ciała. Jako "przybrany syn" chrześcijanin może odtąd nazywać Boga "Ojcem", w zjednoczeniu z Jedynym Synem. Otrzymuje on życie Ducha który tchnie w niego miłość i buduje Kościół.

1998 Powołanie do życia wiecznego ma charakter nadprzyrodzony. Zależy ono całkowicie od darmowej inicjatywy Boga, gdyż tylko On sam może się objawić i udzielić siebie. Przerasta ono zdolności rozumu i siły ludzkiej woli oraz każdego stworzenia (Por. I Kor 2,7-9).

1999 Łaska Chrystusa jest darem darmo danym, przez który Bóg obdarza nas swoim życiem wlanym przez Ducha Świętego do naszej duszy, by ją uleczyć z grzechu i uświęcić. Jest to łaska uświęcająca lub przebóstwiająca, otrzymana na chrzcie. Jest ona w nas źródłem dzieła uświęcenia (Por. J 4,14; 7,38-39):

Jeżeli więc ktoś pozostaje w Chrystusie, jest nowym stworzeniem. To, co dawne, minęło, a oto wszystko stało się nowe. Wszystko zaś to pochodzi od Boga, który pojednał nas z sobą przez Chrystusa (2 Kor 5, 17-18).

2000 Łaska uświęcająca jest darem habitualnym, stałą i nadprzyrodzoną dyspozycją udoskonalającą samą duszę, by uzdolnić ją do życia z Bogiem i do działania mocą Jego miłości. Rozróżnia się łaskę habitualną, czyli trwałe uzdolnienie do życia i działania zgodnego z Bożym wezwaniem, oraz łaski aktualne, które oznaczają interwencję Bożą bądź na początku nawrócenia, bądź podczas dzieła uświęcania.

2001 Już przygotowanie człowieka na przyjęcie łaski jest dziełem łaski. Jest ona konieczna, by pobudzać i podtrzymywać naszą współpracę w usprawiedliwianiu przez wiarę i w uświęcaniu przez miłość. Bóg dopełnia w nas to, co zapoczątkował, "bo zapoczątkowuje – sprawiając swoim działaniem, abyśmy chcieli, a dopełnia – współdziałając z naszą, już nawróconą, wolą" (Św. Augustyn, De gratia et libero arbitrio, 17: PL 44, 901):

Z pewnością my także działamy, ale współdziałamy z Bogiem, który działa. Wyprzedziło nas bowiem Jego miłosierdzie, abyśmy zostali uzdrowieni, i wciąż podąża za nami, abyśmy raz doznawszy uzdrowienia, stale byli ożywiani; wyprzedza nas, abyśmy byli wzywani, podąża za nami, abyśmy zostali okryci chwałą; wyprzedza nas, abyśmy żyli wedle pobożności, podąża za nami, abyśmy wiecznie żyli z Bogiem, gdyż bez Niego nic nie możemy uczynić (Św. Augustyn, De natura et gratia, 31: PL 44, 264).

2002 Wolna inicjatywa Boga domaga się wolnej odpowiedzi człowieka, gdyż Bóg stworzył człowieka na swój obraz, udzielając mu wraz z wolnością zdolności poznania Go i miłowania. Dusza tylko w sposób wolny może wejść w komunię miłości. Bóg dotyka bezpośrednio serca człowieka i wprost je porusza. Złożył On w człowieku pragnienie prawdy i dobra, które jedynie On może zaspokoić. Obietnice "życia wiecznego" odpowiadają, ponad wszelką nadzieją, temu pragnieniu:

Gdy dokonałeś wszystkich dzieł i ujrzałeś, że są one bardzo dobre – siódmego dnia odpocząłeś. Odczytujemy to w Twojej Księdze jako zapowiedź, że i my po naszych dziełach, które są bardzo dobre, gdyż Ty dałeś nam łaskę do ich wypełnienia, w szabacie życia wiecznego odpoczniemy w Tobie (Św. Augustyn, Confessiones, XIII, 36, 51).

2003 Łaska jest najpierw i przede wszystkim darem Ducha, który usprawiedliwia nas i uświęca. Jednak łaska obejmuje także dary, których Duch nam udziela, by włączyć nas w swoje dzieło, uzdolnić do współpracy w zbawianiu innych i we wzroście Ciała Chrystusa, czyli Kościoła. Tymi darami są łaski sakramentalne, czyli dary właściwe różnym sakramentom. Są to ponadto łaski szczególne, nazywane również charyzmatami, zgodnie z greckim pojęciem użytym przez św. Pawła, które oznacza przychylność, darmowy dar, dobrodziejstwo (Por. Sobór Watykański II, konst. Lumen gentium, 12). Niezależnie od ich charakteru, niekiedy nadzwyczajnego jak dar czynienia cudów czy dar języków, charyzmaty są ukierunkowane na łaskę uświęcającą i mają na celu dobro wspólne Kościoła. Pozostają one w służbie miłości, która buduje Kościół (Por. 1 Kor 12).

2004 Wśród łask szczególnych należy wymienić łaski stanu, które towarzyszą wykonywaniu odpowiedzialnych zadań życia chrześcijańskiego i posług wewnątrz Kościoła:

Mamy zaś według udzielonej nam łaski różne dary: bądź dar proroctwa – [do stosowania] zgodnie z wiarą; bądź to urząd diakona – dla wykonywania czynności diakońskich; bądź urząd nauczyciela – dla wypełniania czynności nauczycielskich; bądź dar upominania – dla karcenia. Kto zajmuje się rozdawaniem, [niech to czyni] ze szczodrobliwością; kto jest przełożonym, [niech działa] z gorliwością; kto pełni uczynki miłosierdzia, [niech to czyni] ochoczo (Rz 12, 6-8).

2005 Łaska, należąc do porządku nadprzyrodzonego, wymyka się naszemu doświadczeniu i może być poznana jedynie przez wiarę. Tak więc nie możemy opierać się na naszych odczuciach czy naszych uczynkach, by na ich podstawie wnioskować, że jesteśmy usprawiedliwieni i zbawieni (Por. Sobór Trydencki: DS 1533-1534). Jednak, zgodnie ze słowami Chrystusa: "Poznacie ich po ich owocach" (Mt 7,20), rozważanie dobrodziejstw Boga w naszym życiu i w życiu świętych daje nam pewność, że łaska działa w nas i pobudza nas do coraz większej wiary oraz do postawy ufnego ubóstwa.

Jeden z najpiękniejszych przykładów tej postawy znajdujemy w odpowiedzi, jakiej udzieliła św. Joanna d'Arc na podchwytliwe pytanie sędziów kościelnych: "Zapytana, czy sądzi, że jest w stanie łaski Bożej, odpowiada: „Jeśli nie jestem, oby Bóg zechciał mnie do niego wprowadzić; jeśli jestem, oby Bóg zechciał mnie w nim zachować” (Joanna d'Arc, Actes du procès).

Zasługa

W zgromadzeniu świętych jaśnieje Twoja chwała, bo dzięki Twojej łasce zdobyli zasługi, które nagradzasz60Mszał Rzymski, Prefacja o świętych, cytuje "Doktora łaski"; (por. św. Augustyn, Enarratio in Psalmos, 102, 7).

2006 Pojęcie "zasługa" oznacza na ogół należną zapłatę ze strony wspólnoty lub społeczności za działanie jednego z jej członków, uznane za dobre lub szkodliwe, zasługujące na nagrodę lub karę. Zasługa wynika z cnoty sprawiedliwości, zgodnie z zasadą równości, która nią rządzi.

2007 W znaczeniu ściśle prawnym nie istnieje ze strony człowieka zasługa względem Boga. Nierówność między Nim a nami jest niezmierna, ponieważ wszystko otrzymaliśmy od Niego jako naszego Stwórcy.

2008 Zasługa człowieka u Boga w życiu chrześcijańskim wynika z tego, że Bóg w sposób dobrowolny postanowił włączyć człowieka w dzieło swojej łaski. Ojcowskie działanie Boga jest pierwsze dzięki Jego poruszeniu; wolne działanie człowieka jest wtórne jako jego współpraca, tak że zasługi dobrych uczynków powinny być przypisane najpierw łasce Bożej, a dopiero potem wiernemu. Zasługa człowieka powraca zatem do Boga, odkąd jego dobre uczynki mają swoje źródło w Chrystusie z natchnień i pomocy Ducha Świętego.

2009 Przybrane synostwo, czyniąc nas przez łaskę uczestnikami natury Bożej, może nam udzielić – w konsekwencji darmowej sprawiedliwości Bożej –prawdziwej zasługi. Jest to prawo łaski, absolutne prawo miłości, które czyni nas "współdziedzicami" Chrystusa i godnymi otrzymania "obiecanego dziedzictwa życia wiecznego" (Sobór Trydencki: DS 1546). Zasługi naszych dobrych uczynków są darami dobroci Bożej (Por. Sobór Trydencki: DS 1548). "Najpierw została dana łaska; teraz zwracamy to, co się należy... Twoje zasługi są właśnie darami Bożymi" (Św. Augustyn, Sermones, 298, 4-5: PL 38, 1367).

Dalszy ciąg na następnej stronie
2010 Ponieważ w porządku łaski inicjatywa należy do Boga, dlatego nikt nie może wysłużyć sobie pierwszej łaski, która znajduje się u początku nawrócenia, przebaczenia i usprawiedliwienia. Poruszeni przez Ducha Świętego i miłość możemy później wysłużyć sobie i innym łaski potrzebne zarówno do naszego uświęcenia, wzrostu łaski i miłości, jak i do otrzymania życia wiecznego. Same tylko dobra doczesne, jak zdrowie, przyjaźń, mogą zostać wysłużone zgodnie z mądrością Bożą. Te łaski i dobra są przedmiotem modlitwy chrześcijańskiej. Modlitwa wyraża naszą potrzebę łaski dla czynów zasługujących.

2011 Miłość Chrystusa jest w nas źródłem wszystkich naszych zasług przed Bogiem. Łaska, jednocząc nas z Chrystusem czynną miłością, zapewnia nad przyrodzoną jakość naszym czynom, a przez to ich zasługę tak przed Bogiem, jak przed ludźmi. Święci zawsze mieli żywą świadomość, że ich zasługi są czystą łaską.

Mam nadzieję, że po tym ziemskim wygnaniu pójdę radować się z Tobą w Ojczyźnie; nie chcę jednak zbierać zasług na Niebo chcę pracować jedynie z Miłości ku Tobie... Pod wieczór życia stanę przed Tobą z pustymi rękoma, bo nie proszę Cię, Panie, byś liczył moje uczynki. Wszelka nasza sprawiedliwość jest skażona w Twoich oczach. Pragnę więc przyodziać się Twoją własną Sprawiedliwością i jako dar Twojej Miłości otrzymać wieczne posiadanie Ciebie samego... (Św. Teresa od Dzieciątka Jezus, Akt ofiarowania się Miłości miłosiernej).

Świętość chrześcijańska

2012 "Bóg z tymi, którzy Go miłują, współdziała we wszystkim dla ich dobra... Tych, których od wieków poznał, tych też przeznaczył na to, by się stali na wzór obrazu Jego Syna, aby On był pierworodnym między wielu braćmi. Tych zaś, których przeznaczył, tych też powołał, a których powołał – tych też usprawiedliwił, a których usprawiedliwił – tych też obdarzył chwałą" (Rz 8,28-30).

2013 "Wszyscy chrześcijanie jakiegokolwiek stanu i zawodu powołani są do pełni życia chrześcijańskiego i do doskonałości miłości" (Sobór Watykański II, konst. Lumen gentium, 40). Wszyscy są powołani do świętości: "Bądźcie... doskonali, jak doskonały jest Ojciec wasz niebieski" (Mt 5, 48).

Na osiągnięcie tej doskonałości wierni obracać powinni swe siły otrzymane według miary obdarowania Chrystusowego, aby... posłuszni we wszystkim woli Ojca, z całej duszy poświęcali się chwale Bożej i służbie bliźniemu. W ten sposób świętość Ludu Bożego wyda owoc obfity, jak tego dowodzi wymownie życie tylu świętych w dziejach Kościoła (Sobór Watykański II, konst. Lumen gentium, 40).

2014 Postęp duchowy zmierza do coraz bardziej wewnętrznego zjednoczenia z Chrystusem. Zjednoczenie to jest nazywane zjednoczeniem "mistycznym" ponieważ jest ono uczestnictwem w misterium Chrystusa przez sakramenty –"święte misteria" – a w Nim, w misterium Trójcy Świętej. Bóg wzywa nas wszystkich do tego wewnętrznego zjednoczenia z Nim, nawet jeśli szczególne łaski czy nadzwyczajne znaki życia mistycznego są udzielane jedynie niektórym, by ukazać darmowy dar udzielony wszystkim.

2015 Droga do doskonałości wiedzie przez Krzyż. Nie ma świętości bez wyrzeczenia i bez walki duchowej (Por. 2 Tm 4). Postęp duchowy zakłada ascezę i umartwienie, które prowadzą stopniowo do życia w pokoju i radości błogosławieństw:

Ten, kto wspina się, nie przestaje zaczynać ciągle od początku, a tym początkom nie ma końca. Nigdy ten, kto się wspina, nie przestaje pragnąć tego, co już zna (Św. Grzegorz z Nyssy, Homiliae in Canticum, 8: PG 44, 941 C).

2016 Dzieci naszej matki, Kościoła świętego, słusznie mają nadzieję na łaskę ostatecznego wytrwania i na nagrodę Boga – ich Ojca za dobre uczynki wypełnione dzięki Jego łasce w jedności z Jezusem (Por. Sobór Trydencki: DS 1576). Wierzący, zachowując tę samą zasadę życia, uczestniczą w "błogosławionej nadziei" z tymi, których miłosierdzie Boże gromadzi w "Mieście Świętym – Jeruzalem Nowym... zstępującym z nieba od Boga, przystrojonym jak oblubienica... dla swego męża" (Ap 21,2).

W skrócie

2017 Łaska Ducha Świętego udziela nam sprawiedliwości Bożej. Duch Święty, jednocząc nas przez wiarę i chrzest z Męką i Zmartwychwstaniem Chrystusa, czyni nas uczestnikami swojego życia.

2018 Usprawiedliwienie, tak samo jak nawrócenie, ma dwa aspekty. Człowiek poruszony przez łaskę zwraca się do Boga i odwraca od grzechu, przyjmując w ten sposób przebaczenie i sprawiedliwość z wysoka.

2019 Usprawiedliwienie obejmuje odpuszczenie grzechów, uświęcenie i odnowienie człowieka wewnętrznego.

2020 Usprawiedliwienie zostało nam wysłużone przez mękę Chrystusa. Jest nam ono udzielane przez chrzest. Upodabnia nas do sprawiedliwości Boga, który czyni nas sprawiedliwymi. Jego celem jest chwała Boga i Chrystusa oraz dar życia wiecznego. Jest najdoskonalszym dziełem Bożego miłosierdzia.

2021 Łaska jest pomocą, jakiej udziela nam Bóg, byśmy odpowiedzieli na nasze powołanie i stali się Jego przybranymi synami. Wprowadza nas w wewnętrzne życie Trójcy Świętej.

2022 Inicjatywa Boża w dziele łaski uprzedza, przygotowuje i wzbudza wolną odpowiedź człowieka. Łaska odpowiada głębokim pragnieniom ludzkiej wolności; wzywa ją do współdziałania i udoskonala ją.

2023 Łaska uświęcająca jest darem darmo danym, przez który Bóg obdarza nas swoim życiem wlanym przez Ducha Świętego do naszej duszy, by ją uleczyć z grzechu i uświęcić.

2024 Łaska uświęcająca czyni nas "miłymi Bogu". Charyzmaty, szczególne łaski Ducha Świętego, są ukierunkowane na łaskę uświęcającą i mają na celu dobro wspólne Kościoła. Bóg działa także przez liczne łaski aktualne, które różnią się od stale obecnej w nas łaski habitualnej.

2025 Możemy zasługiwać przed Bogiem jedynie w następstwie dobrowolnego zamysłu Boga, by włączyć człowieka w dzieło swojej łaski. Zasługa jest przede wszystkim dziełem łaski Bożej, a następnie współpracy człowieka. Zasługa człowieka powraca do Boga.

2026 Łaska Ducha Świętego dzięki naszemu przybranemu synostwu może nam udzielić prawdziwej zasługi, zgodnie z darmową sprawiedliwością Bożą. Miłość jest w nas pierwszorzędnym źródłem zasługi przed Bogiem.

2027 Nikt nie może wysłużyć sobie pierwszej łaski, która znajduje się u początku nawrócenia. Poruszeni przez Ducha Świętego, możemy wysłużyć sobie i innym wszystkie łaski potrzebne do osiągnięcia życia wiecznego, jak również koniecznych dóbr doczesnych.

2028 "Wszyscy chrześcijanie... powołani są do pełni życia chrześcijańskiego i do doskonałości miłości" (Sobór Watykański II, konst. Lumen gentium, 40). "Doskonałość chrześcijańska ma tylko jedną miarę, tę, że nie ma żadnej" (Św. Grzegorz z Nyssy, De vita Mosis: PG 44, 300 D).

2029 "Jeśli kto chce pójść za Mną, niech się zaprze samego siebie, niech weźmie swój krzyż i niech Mnie naśladuje" (Mt 16,24).